Vanaf 2024 gaat NL Design System verder als zelfstandig project. We spreken Victor Zuydweg (initiatiefnemer Gebruiker Centraal) en Peter Berrevoets (projectleider NL Design System) over toen en nu.
Ergens in 2018 begon het verschillende mensen in overheidsland op te vallen hoe verschillend overheidswebsites waren. Teams vonden opnieuw het wiel uit. Het resultaat was niet altijd gebruiksvriendelijk. De vraag was al snel: “Kunnen we niet beter samenwerken?”. Er ontstond een community rondom het plan om samen een design system op te zetten (zie: Wat is een design system?). Deze community kwam in 2019 als experiment onder de vleugels van Gebruiker Centraal en kreeg daar de kans te groeien.
Victor weet nog goed hoe hij en collega’s destijds overheidswebsites met elkaar vergeleken. Met name gericht op de meest generieke functies ervan. Hij vertelt: “Ik bekeek graag verschillende websites van de Rijksoverheid. Daarbij keek ik onder andere naar de verzendknoppen. Wat mij opviel? Dat er ontzettend veel verschillende knoppen te vinden waren. Terwijl je zou denken dat er bij 1 huisstijl voor de Rijksoverheid ook gekozen was voor 1 knop. Ik verzamelde er uiteindelijk meer dan 170!”
Volgens Victor staat iedere knop voor een team, bestaande uit ontwikkelaars en ontwerpers: “Je moet je realiseren dat iedere knop die je op een overheidswebsite ziet, een eigen verhaal heeft. Hier hebben meerdere experts samen aan gewerkt. En dat dus meer dan 170 keer in dit geval. Dat moet echt simpeler kunnen, dacht ik destijds. Waarom niet leren van elkaars expertise, lessen en testen? Zo ontstonden de eerste plannen om een design system voor de Nederlandse overheid te ontwikkelen.”
De verzameling knoppen van overheidswebsites
Van OBieb naar NL Design System
In 2018 bestonden er al op allerlei plekken design systems, ook bij de overheid. Zo had de Belastingdienst iBieb. Geïnspireerd op deze naam werden de plannen om een design system te ontwikkelen steeds concreter, en ontstond de OBieb. De ontwikkeling hiervan ontstond uit een samenwerking tussen Gebruiker Centraal en het programma Mens Centraal. Victor: “Onze toenmalige opdrachtgever vanuit het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK) was Raph de Rooij. Raph heeft zelf een lange historie op het gebied van digitale toegankelijkheid. Hij snapte de noodzaak van het project direct. Zijn enthousiasme heeft destijds zeker geholpen bij het realiseren van onze plannen.”
In 2019 werd de naam omgedoopt in NL Design System. Volgens Victor omdat de naam uiteindelijk gewoon zegt wat het is. Na een succesvol experiment volgde het toekennen van innovatiebudgetten. Daarmee werd het systeem doorontwikkeld, huisstijl-onafhankelijk met design tokens, de architectuur opgezet en een community gevormd voor samenwerking tussen verschillende overheden. Een vast kernteam met specialisten begon met bouwen.
“Iedereen draagt zijn steentje bij”
Het NL Design System is geen standaard design system, zoals je wellicht in andere organisaties ziet. Victor vertelt: ”Het unieke aan het NL Design System is dat het op een hele andere manier werkt. Er is geen eigen portaal, maar het bestaat uit een samenwerking tussen verschillende overheidsorganisaties en leveranciers. Iedereen draagt zijn steentje bij.”
Projectleider Angela Imhof stond samen met het kernteam, bestaande uit Yolijn van der Kolk en Robbert Broersma, al vanaf de start van het NL Design System project aan het roer. Fast forward naar 2023: Angela droeg het stokje over aan Peter Berrevoets, die haar rol als projectleider overnam.
Toen Peter begin 2023 aansloot, was hij gelijk enthousiast. “De naam van het programma 'Gebruiker Centraal' sprak me erg aan. Want dáár draait het natuurlijk om: we doen het voor de gebruiker, voor de inwoner, de burger. De mate waarin NL Design System bijdraagt aan de toegankelijkheidsopgave van veel overheidsorganisaties misschien nog wel meer! Dus ik stapte maar wat graag aan boord en het voelde gelijk goed om hier iets aan te mogen bijdragen.”
NL Design System gaat ‘op kamers’
Victor: “Gebruiker Centraal is een community. We zijn een platform om kennis te delen en elkaar te inspireren. Het NL Design System is daar een voorbeeld van. Het was nooit echt de bedoeling dat het NL Design System voor altijd verbonden zou blijven aan Gebruiker Centraal. De huidige omvang van het project maakt het logisch om het die ruimte als zelfstandig project te geven.”
Volgens zowel Peter als Victor is het dan ook de bedoeling dat de relatie tussen Gebruiker Centraal en het NL Design System standhoudt. “We gaan op kamers”, grapt Peter. Hij vervolgt: “We blijven een soort van familie van elkaar. En dat past ook bij het principe van het NL Design System: samenwerken naar een groter geheel, gericht op de gebruikers. In de toekomst blijven we elkaar versterken. Zo hebben we ook een nauwe samenwerking met het programma DigiToegankelijk TOP en de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG).”
Plannen en wensen voor de toekomst
Peter heeft veel zin om zelfstandig door te gaan met het NL Design System en heeft dan ook mooie plannen. Maar, zegt hij, er zijn ook uitdagingen: “Eén van die uitdagingen zit voor mij in het gecontroleerd laten groeien van het project. Steeds meer grote organisaties willen meedoen (zie: Wie doet er mee?, red.). Ook op het gebied van kennis delen op evenementen bijvoorbeeld. Ons team kan nou eenmaal niet overal tegelijk zijn. Wanneer je de balans tussen vraag en aanbod niet bewaakt, gaat dat ten koste van de kwaliteit van advies, begeleiding en regie vanuit het kernteam op de werking van de community, en daarmee op de kwaliteit van de bouwblokken.”
Peter heeft nog wel een tip voor organisaties die het NL Design System willen gebruiken: “Het is belangrijk dat organisaties niet alleen mee willen doen, maar er ook de middelen voor willen vrijmaken. Vooral dat stelt ontwerpers en ontwikkelaars in staat om deel te nemen in de NL Design System-community en de aandacht aan de implementatie te geven die nodig is. We willen het NL Design System aan iedere overheidsorganisatie aanbieden, maar op dit moment kost dit nog veel werk én tijd. We werken er ook hard aan om de ingebruikneming ervan ‘simpeler’ te maken. Daarom is het des te belangrijker om het echt als community te doen, zodat we kennis delen en van elkaar leren.”
In de ‘ideale wereld’ zou Victor graag zien dat de hele overheid automatisch gebruikt maakt van het NL Design System: “Leren van elkaars kennis en ervaring is zo belangrijk. Elke keer weer hetzelfde knopje maken en neerzetten kost zoveel tijd. Ik zou echt niet weten waarom niet iedereen ermee zou werken. Idealiter zou het implementeren van het NL Design System net zo makkelijk moeten gaan als het installeren van een standaard WordPress-website. Zover zijn we natuurlijk nog lang niet, maar ik heb goede hoop!”
Op de hoogte blijven van het NL Design System?
Ben je benieuwd naar de ontwikkelingen van het NL Design System? Meld je dan aan voor de maandelijkse nieuwsbrief of schuif aan tijdens de 2-wekelijkse update (Heartbeat). Hierin delen we alle relevante updates.